KUPTIMI I TË DREJTAVE TË NJERIUT

Aspirata për të mbrojtur dinjitetin njerëzor të të gjitha qenieve njerëzore, paraqet thelbin e konceptit për të drejtat e njeriut. Kjo aspiratë e vë qenien njerëzore në qendër të interesit. Kjo aspiratë është e bazuar në sistemin e përbashkët universal të vlerave të përkushtuara të të drejtës për jetë, si një e drejtë e paprekshme, dhe ofron një kornizë për ndërtimin e sistemit të të drejtave të njeriut, të mbrojtur nga normat dhe standardet e pranuara ndërkombëtarisht. Gjatë shekullit XX, të drejtat e njeriut janë zhvilluar si formulime morale, politike dhe ligjore dhe udhërrëfyese për zhvillimin e një bote të lirë nga frika dhe skamja.



Neni 1 i Deklaratës Universale për të Drejtat e Njeriut (UDHR), të miratuar nga Kombeve të Bashkuara në vitin 1948, u referohet shtyllave kryesore të sistemit të të drejtave të njeriut, të cilat janë liria, barazia dhe solidariteti. Liritë, siç janë liria e mendimit, ndërgjegjes, besimit, sikurse edhe ajo e opinionit dhe shprehjes, janë të mbrojtura nga të drejtat e njeriut. Ngjashëm, të drejtat e njeriut garantojnë barazi, siç është mbrojtja e barabartë kundër të gjitha formave të diskriminimit për të gëzuar të gjitha të drejtat e njeriut, duke përfshirë edhe barazinë e plotë ndërmjet grave dhe burrave. Solidariteti tregon të drejtat ekonomike dhe sociale, si të drejtën për sigurim social, shpërblim (pagë) të drejtë, një standard të mirë për jetesë, shëndet dhe qasje në arsim, të cilat janë pjesë përbërëse të strukturës së të drejtave të njeriut. Këto të drejta janë të sistemuara në pesë kapituj; të drejtat politike, civile, ekonomike, sociale dhe kulturore dhe janë të definuara juridikisht në dy Pakte paralele, të cilat së bashku me Deklaratën Universale për të Drejtat e Njeriut, krijojnë Ligjin mbi të Drejtat e Njeriut.

>> Të gjithë njerëzit lindin të lirë dhe të barabartë në pikëpamje të dinjitetit dhe të të drejtave. Ata ... duhet të sillen ndaj njëri- tjetrit në frymën vëllazërore.<<

Neni 1 i Deklaratës Universale për të Drejtat e Njeriut.



“Të gjitha të drejtat e njeriut për të gjithë” ishte parulla e Konferencës Botërore për të Drejtat e Njeriut në Vjenë, të vitit 1993. Të drejtat e njeriut, janë ato që u japin fuqi individëve dhe bashkësive të kërkojnë transformimin e plotë të shoqërisë në drejtim të realizimit të plotë të të gjitha të drejtave të njeriut. Konfliktet duhet të zgjidhen me mjete paqësore, duke u bazuar në sundimin e ligjit dhe në strukturën e të drejtave të njeriut. Sidoqoftë, të drejtat e njeriut mund të ngatërrohen mes vete; ato kufizohen nga të drejtat dhe liritë e të tjerëve ose nga kërkesat morale, publike, ose të rendit publik dhe mirëqenies së përgjithshme të një shoqërie deomokratike (Neni 29 i UDHR). Të drejtat e të tjerëve, jo vetëm që duhet të tolerohen, por edhe duhet të respektohen. Të drejtat e njeriut nuk mund të përdoren për shkeljen e të drejtave njerëzore të të tjerëve (Neni 30 UDHR); kështu që, edhe pse në disa situata të jashtëzakonshme dhe raste ekstreme, mund të vihen disa kufizime, të gjitha konfliktet duhet të zgjidhen në frymën e të drejtave të njeriut.

>>Asnjë shprehje e kohës së fundit të historisë njerëzore nuk ka qenë më e privilegjuar për të bartur misionin dhe barrën e së ardhmes njerëzore sesa [shprehja] >të drejtat e njeriut<. . . – nocioni i të drejtave të njeriut është dhuntia më e mirë e mendimit njerëzor klasik dhe bashkëkohor. Në të vërtetë, në këtë kohë të historisë, gjuha e të drejtave të njeriut, (është) në disponim tonë më shumë se çfarëdo gjuhe tjetër morale. . .<<.

NGA “PADREJTËSITË ÇNJERËZORE DHE TË DREJTAT E NJERIUT” – PROF. UPENDRA BAXI



Prandaj, çdokush - gratë, burrat, të rinjtë dhe fëmijët duhet t’i dijnë dhe kuptojnë të drejtat e tyre njerëzore, që janë të rëndësishme për interesat dhe qëllimet e tyre. Kjo mund të arrihet përmes arsimimit dhe mësimit për të drejtat e njeriut, arsimim ky që mund të jetë zyrtar, jozyrtar ose joformal. Kuptimi i parimeve dhe procedurave të të drejtave të njeriut, ua mundëson njerëzve të marrin pjesë në vendimet që përcaktojnë jetën e tyre, të punojnë drejt zgjidhjes së konflikteve dhe ruajtjes së paqes të bazuar në të drejtat e njeriut, e cila është një strategji frytdhënëse e bazuar në interesat e popullit për zhvillim njerëzor, social dhe ekonomik.



Arsimimin për të drejta të njeriut duhet ta bëjnë të gjitha palët ose pjesëmarrësit, shoqëria civile, sikurse edhe qeveritë dhe kompanitë transnacionale. Përmes njohurive për të drejtat e njeriut, mund të zhvillohet vërtet një “kulturë mbi të drejtat e njeriut”, e bazuar në respektimin, mbrojtjen, përmbushjen, zbatimin dhe praktikimin e të drejtave të njeriut. E drejta për arsimim për të drejtat e njeriut mund të nxirret nga Neni 26 i UDHR-së, sipas të cilit “çdokush ka të drejtën për arsimim . . . Arsimimi duhet të orientohet drejt zhvillimit të plotë të personalitetit të njeriut dhe forcimit të respektimit të të drejtave dhe lirive themelore të njeriut . . .”.

>>Arsimimi, mësimi dhe dialogu për të drejtat e njeriut duhet të nxisin brenda strukturës së të drejtave të njeriut mendim kritik dhe analizë sistematike me perspektivë në interesat poliitke, civile, ekonomike, sociale dhe kulturore. <<

SHULAMITH KOENIG, PDHRE (Lëvizja Popullore për Arsimim PëR të Drejtat e NjEriut)



>>Arsimimi për të drejtat e njeriut nënkupton tërësinë e mësimit që zhvillon njohuri, aftësi dhe vlera për të drejtat e njeriut, i cili përkrah paanshmërinë, tolerancën, dinjitetin dhe respektin për të drejtat dhe dinjitetin e të tjerëve.<<

NANCY FLOWERS, QENDRA PËR TË DREJTAT E NJERIUT E UNIVERSITETIT TË MINESOTËS.



Resoluta 49/184, e 23 dhjetorit 1994, e Asamblesë së Përgjithshme të Kombeve të Bashkuara, duke proklamuar Dekadën e OKB-së për Arsimim për të Drejtat e Njeriut, flet për procesin e mësimit të përhershëm dhe gjithëpërfshirës, ndërsa Plani Veprues i Dekadës së OKB-së për Arsimim në fushë të të Drejtave të Njeriut 1995-2004, jep definicionin e detajuar për Arsimimin për të Drejtat e Njeriut dhe elaboron përmbajtjen dhe metodikën e mësimit (UN Doc. A/51/506, Add. 1 of 12 December 1996).