-->AFRIKA<--

Sistemi Afrikan i të drejtave të njeriut është themeluar në vitin 1981, me miratimin e Kartës Afrikane për të Drejtat e Popujve, e cila ka hyrë në fuqi në vitin 1986, nga atëherë e quajtura Organizata e Unitetit Afrikan (OUA). Kjo Kartë parashikon Komisionin Afrikan për të Drejtat e Njeriut dhe të Popujve, që përbëhet nga 11 anëtarë dhe e ka selinë në Banjul të Gambisë. Sot, të 53 shtetet e Unionit Afrikan (UA), i cili ka trashëguar OUA-në në vitin 2001, kanë ratifikuar Kartën Afrikane, e cila duke marrë për bazë Deklaratën Universale për të Drejtat e Njeriut, bënë bashkimin e gjitha të drejtave në një dokument. Preambula e saj u referohet “vlerave të civilizimit Afrikan” duke tentuar të inspirojë konceptin afrikan të të drejtave të njerëzve dhe popujve. Përveç të drejtave individuale, ajo gjithashtu parashtron edhe të drejtat e popujve. Për më tepër, ajo thekson edhe detyrimet si p.sh. ato ndaj familjes dhe shoqërisë, të cilat sido që të jetë, në praktikë nuk kanë ndonjë rëndësi.



SISTEMI AFRIKAN I TË DREJTAVE TË NJERIUT

· Karta Afrikane për të Drejtat e Njeriut dhe të Popujve (1981)

· Komisioni Afrikan për të Drejtat e Njeriut (1987)

· Protokoli mbi Themelimin e një Gjykate Afrikane për të Drejtat e Njeriut dhe Qytetarëve (më 1997, ende nuk është në fuqi)

· Protokoli për të Drejtat e Grave (ende nuk është miratuar nga UA)

· Karta Afrikane për të Drejtat dhe Mirëqenien e Fëmijës (1990)



Komisioni ka një mandat të gjerë në fushën e promovimit të të drejtave të njeriut, por gjithashtu mund të pranojë ankesa nga shtetet (që nuk ka ndodhur deri tani), individët ose grupet e caktuara. Kriteret e pranimit janë të numërta, por lejojnë gjithashtu OJQ-të ose individët të komunikojnë në emër të viktimave të dhunës. Sidoqoftë, Komisioni nuk mund të nxjerrë vendime me fuqi obligative dhe kjo ka qenë një nga arsyet për miratimin e protokolit shtesë të Kartës mbi themelimin e Gjykatës Afrikane për të Drejtat e Njeriut dhe Qytetarëve, që do të hyjë në fuqi pasi të ratifikohet nga 15 shtete. Kjo gjykatë do të përbëhet nga 15 gjyqtarë. Sidoqftë, individët do të kenë qasje të drejtpërdrejtë në gjykatë, vetëm nëse shtetet deklarohen shprehimisht për këtë. Përndryshe, Gjykata mund të pranojë ankesa vetëm përmes Komisionit, ashtu si edhe në Sistemin Interamerikan.



Monitorimi i rregullt i gjendjes së të drejtave të njeriut, duhet të bëhet nga Komisioni, duke i vlerësuar raportet shtetërore, të cilat shpesh janë jo të rregullta dhe të mangëta. Komisioni, duke u bazuar përsëri në praktikën e OKB-së, ka emëruar raportuesin special për ekzekutime të paligjshme, jashtëprocedurale dhe arbitrare, raportuesin special për burgje, atë për kushtet e arrestit dhe për gratë. Plani për protokolin shtesë për të drejtat e grave, ende nuk është materializuar.

Komisioni, gjithashtu dërgon misione për hulumtimin e fakteve dhe në raste të veçanta, sikurse ai i vitit 1995 pas ekzekutimit të nëntë anëtareve të Lëvizjes për Mbijetimin e Popullit Ogoni, në një gjykim të padrejtë, organizon edhe sesione të jashtëzakonshme. Një pjesë e rëndësishme e fuqisë së Komisionit vjen nga Organizatat Joqeveritare të Afrikës dhe më gjerë, të cilat lejohen të marrin pjesë në gjitha takimet publike të Komisionit. Shpesh, OJQ-të sjellin raste të shkeljeve të të drejtave të njeriut, si dhe përkrahin punën e Komisionit dhe të raportuesve të tij special. Gjithashtu, është e rëndësishme që shtetet ta bëjnë drejtpërdrejt të aplikueshme Kartën në sistemet e tyre nacionale. Kjo ka ndodhur për shembull në Nigeri, ku si rezultat i OJQ-ve nigeriane, siç është “Projekti i të Drejtave Kushtetuese”, janë paraqitur me sukses raste të shkeljeve të Kartës në gjykatat nigeriane.



Pas miratimit të Konventës së OKB-së për të Drejtat e Fëmijës më 1989, në vitin 1990 është miratuar një Kartë Afrikane për të Drejtat dhe Mirëqenien e Fëmijës. Sidoqoftë, kjo ka hyrë në fuqi vetëm në vitin 1999, kurse deri në vitin 2001, atë e kanë ratifikuar 27 shtete të Unionit Afrikan. Karta Afrikane parashikon edhe themelimin e një Komiteti Afrikan të Ekspertëve për të Drejtat dhe Mirëqenien e Fëmijës, i cili duhet të mblidhet së paku një herë në vit. Duke pasur parasysh procesin e gjatë të ratifikimit, mbetet të shihet nëse kjo konventë dhe komiteti i saj do të japin rezulatate të mira.



1V. REGJIONET TJERA

Një Kartë Arabe për të Drejtat e Njeriut, e cila është hartuar nga ekspertët arabë të të drejtave të njeriut është miratuar në vitin 1994 nga Këshilli i Ligës së Shteteve Arabe (Rezoluta 5437 e 15 Shtatorit 1994), mirëpo deri në vitin 2002 nuk ka hyrë në fuqi.



Me gjithë disa përpjekje si ajo e Asociacionit të Azisë Jugore për Bashkëpunim Regjional një Konventë mbi Marrëveshjen Rajonale për Promovimin e Mirëqenies së Fëmijës 2002, dallimet e shumta që ekzistojnë brenda rajonit, e kanë bërë të pamundur miratimin e një instrumenti regjional të Azisë për të Drejta të Njeriut, ose themelimin e një Komisioni Aziatik për të Drejtat e Njeriut. Sidoqoftë, përpjekjet që janë duke u bërë brenda fushave të integrimeve si në ASEAN ose Forum Azia-Pacific të Institucioneve Nacionale për të Drejta të Njeriut, më në fund brenda një të ardhme të caktuar, mund të çojnë drejt krijimit të një Komisioni Aziatik për të Drejtat e Njeriut. Në nivel të shoqërisë civile, në vitin 1998 gjatë shënimit të 50 vjetorit të Deklaratës Universale për të Drejtat e Njeriut (UDHR), nën udhëheqjen e Qendrave Aziaitke për Burime Ligjore të Hong Kongut, mëse 200 OJQ aziatike, hartuan një “Kartë Aziatike për të Drejtat e Njeriut” si një “Kartë të Popullit”. Gjithashtu, ekziston një Bisedim Euro-Aziatik, mes Bashkimit Evropian dhe 10 shteteve të ASEM-it (Takimit Evropian dhe Aziatik) për të drejtat e njeriut, i cili deri tani ka mbajtur katër sesione. Bisedime të ngjashme ekzistojnë edhe ndërmjet Bashkimit Evropian dhe Kinës.



Marrëveshja për Partneritet e Cotonou-s e vitit 2000, si një marrëveshje ndërregjionale, ndërmjet 78 shteteve afrikane, karibike dhe pacifike dhe 15 shteteve anëtare të Bashkimit Evropian, në Nenin 9 (2) përkujton se “respekti për të drejtat e njeriut, parimet demokratike dhe sundimin e ligjit . . . përbëjnë elementet kryesore të kësaj marrëveshjeje”.