E DOMOSDOSHME TË DIHET ???

Edhe pse varfëria shikohet si një fenomen historik, format në të cilat ajo po shfaqet sot e bëjnë atë dukshëm më komplekse. Ky kompleksitet është rezultat i shumë faktorëve, përfshirë këtu edhe ndërrimin e natyrës së marrëdhënieve ndërmjet njerëzve, raporteve të shoqërisë me faktorët dhe proceset e prodhimit, si dhe perspektivën e qeverive dhe institucioneve ndërkombëtare, siç janë Banka Botërore, Fondi Monetar Ndërkombëtar ose Kombet e Bashkuara, lidhur me dimensionet e ndryshme të varfërisë.



Koncepti i varfërisë është zhvilluar gjatë kalimit të kohës. Varfëria, e cila më parë është parë vetëm në kontekstin e të ardhurave, tani shihet si koncept multidimensional, i cili rrjedh dhe është i lidhur ngushtë me politikën, gjeografinë, historinë, kulturën dhe veçoritë sociale. Në shtetet në zhvillim, varfëria është majft e përhapur dhe karakterizohet me uri, mungesë të tokës dhe burimeve të mjaftueshme për jetë, politika joefektive të ridistribuimit, papunësi, analfabetizëm, epidemi, mungesë të shërbimeve mjekësore dhe mungesë të ujit të mjaftueshëm. Në vendet e zhvilluara, varfëria manifestohet përmes përjashtimeve shoqërore, rritjes së papunësisë dhe pagesës së ulët. Në të dyja rastet, varfëria ekziston për shkak të mungesës së drejtësisë, barazisë, sigurisë njerëzore dhe paqes.



Varfëria nënkupton pamundësinë e qasjes në botën e mundësive të mjaftueshme. Si pasojë e mungesës së lirisë politike, pamundësisë për pjesëmarrje në proceset e vendimmarrjes, mungesës së qeverisjes së mirë, mungesës së sigurisë personale, pamundësisë për pjesëmarrje në jetën e komunitetit dhe kërcënimeve për drejtësi të qëndrueshme afatgjatë, të varfërit nuk kanë mundësi ta ndryshojnë gjendjen e tyre, sepse u mohohen mjetet për mundësi të tilla. Mohimi i fuqisë dhe i resurseve ekonomike, sociale dhe kulturore, janë ato që i mbajnë të varfërit të zhytur në varfëri.



Varfëria dhe siguria njerëzore

Varfëria e cila shkakton pasiguritë e mëdha ushqimore dhe shoqërore, është një ndërhyrje direkte në sigurinë njerëzore. Varfëria, jo vetëm që kërcënon ekzistencën e një numri të madh të njerëzve, por e shton nënshtrimin e tyre ndaj dhunës, keqtrajtimit dhe pandikueshmërisë sociale, politike dhe ekonomike. Ashtu siç tha një grua në Bellorusi, varfëria është poshtëruese dhe e ul dinjitetin e çdo personi. Profesor Amartia Sen (Amartya Sen), duke potencuar nevojën për shikimin e sfidave të barazisë globale dhe sigurisë njerëzore, në një mënyrë disi të ndryshme theksoi se “detyra urgjente janë, sqarimet konceptuale dhe promovimi i diskutimeve publike si plotësim ndaj identifikimit të projekteve konkrete për promovimin e drejtësisë dhe për garantimin e sigurisë themelore të njerëzve. Me hulumtimin e kërkesave për shëndetësi, arsimim, mënjanimin të varfërisë, zvogëlim të pabarazive gjinore dhe të pasigurisë, duhet të integrohet një kuptim më i plotë mbi konfliktet dhe vlerat.”

Prandaj, varfëria paraqet edhe akt të deprivimit edhe të nënshtrimit. Si rrjedhojë e rritjes së pabarazisë dhe diskriminimit mes kombeve dhe diskriminimit brenda një kombi, bëhet shkelja e së drejtës së të varfërve për të jetuar në siguri dhe me dinjitet.

---->DEFINIMI I VARFERIS<---

Ekzistojnë definicione të ndryshme për varfërinë dhe shfaqjen e saj:

· Nga perspektiva e të ardhurave, varfëria e definon personin si të varfër nëse dhe vetëm nëse niveli i të ardhurave të tij/saj është nën nivelin e caktuar të varfërisë. Shumë shtete kanë caktuar nivelin minimal të pagave për ta mbikëqyrur përparimin në uljen e varfërisë. Kufiri është tërhequr te të ardhurat e mjaftueshme për një sasi të caktuar të ushqimit. Në bazë të Raportit për Zhvillim Njerëzor të UNDP të vitit 1997 “varfëria nënkupton mohimin ndaj mundësive dhe zgjidhjeve themelore për zhvillim njerëzor, pra për të bërë jetë të shëndoshë, dhe kreative, për të gëzuar standarde dinjitoze për jetë, liri, dinjitet, vetërespekt dhe respekt për të tjerët.”

· Indeksi i varfërisë njerëzore (UNDP, HDR 1997), si rezultat i përdorimit të indikatorëve më themelor të deprivimit, siç janë jeta e shkurtër, mungesa e arsimit elementar dhe mungesa e qasjes në resurse publike dhe private, e njeh varfërinë e njerëzimit më gjerë se vetëm si varfëri në të ardhura.

· Nga perspektiva e të drejtave të njeriut, Zyra e Komisionerit për të Drejtat e Njeriut, e sheh varfërinë si “një gjendje njerëzore e karakterizuar nga deprivimi i vazhdueshëm ose kronik ndaj resurseve, mundësive, zgjidhjeve, sigurisë, fuqia e nevojshme për gëzimin e një standardi adekuat për jetesë dhe nga të drejtat fundamentale civile, kulturore, ekonomike, politike dhe sociale.”

· Sipas draftit udhëzues: Qasja e të Drejtave të Njeriut në Strategjitë për Uljen e Varfërisë, të Zyrës së Komisionerit për të Drejtat e Njeriut, nga shtatori i vitit 2002, varfëria shihet si një “formë ekstreme e deprivimit”. Raporti sugjeron se vetëm dështimet ndaj atyre mundësive, që sipas një prioritetit konsiderohen themelore, duhet të numërohen si varfëri. Deri sa këto mund të ndryshojnë nga një shoqëri në tjetrën, për shumicën e shoqërive, tërësia e kërkesave themelore të përbashkëta përfshin, nevojnën për ushqyeshmëri të mjaftueshme, ndalim të vdekjeve në ato raste kur është e mundur, vdekjeve të hershme, nevojën për strehim adekuat, arsimim elementar, garantim të sigurisë personale, garantim të qasjes së barabartë ndaj drejtësisë, shfaqjes në publik pa turp, mundësi për të fituar të mira për jetë dhe pjesëmarrje në komunitet.



Debatet lidhur me mënyrat e matjes dhe shënimit të varfërisë ende vazhdojnë, por kompleksiteti i jetës njerëzore lë të kuptohet se varfëria gjithmonë do të jetë në kërkim të një definicioni. Duke qenë se nënshtrimi dhe deprivimi, kryesisht janë subjektive, nuk mund të përmblidhen në kuadër të një strukture të ngurtë dhe të aplikueshme universalisht.



Dimensionet e varfërisë. Varësisht nga konteksti specifik ekonomik, social, kulturor dhe politik, fenomeni i varfërisë kuptohet dhe artikulohet ndryshe. Me qëllim që të ndihmohet shpjegimi i dimensioneve të ndryshme të varfërisë, duhet bërë një hap përpara dhe të bëhet përpjekje që fjalët e përfshira në definicionin e varfërisë (si p.sh. drejtësia, nënshtrimi, dinjiteti, siguria, mundësitë etj) t’i ndërlidhim me jetën reale.



Mjetet për jetë – Në viset rurale, ku ligjet e shtetit për pyje nuk e lejojnë popullsinë autoktone të mbledhë ushqim për vete dhe bagëti, që përndryshe u takon, kjo nënkupton mohimin e qasjes në tokë, pyje dhe ujë. Në kotekstin urban, p.sh. qyteti dëshiron ta shfrytëzojë fuqinë punëtore të migrantëve nga viset rurale, por nuk merr përgjegjësi për nevojat e tyre për strehim, arsimim dhe shëndet, duke i shtyrë kështu edhe më shumë kah pasiguria dhe nënshtrimi më i madh. Diskriminimet e bazuara në kasta, etnicitet ose racë, gjithashtu kanë qenë faktorë të rëndësishëm për ndalimin e komuniteteteve ose grupeve të caktuara që të kenë qasje ndaj resurseve natyrore elementare dhe me ketë edhe ndaj të drejtës për jetë dinjitoze.



Nevojat elementare – Nëse komercializimi i ujit, energjisë elektrike, shkollës dhe shërbimeve shëndetësore, si shërbime elementare shkakton çmime përtej mundësisë së të varfërve, duke i detyruar ata t’i shesin të mirat e kursyera dhe për të jetuar nën nivel njerëzor, kjo nënkupton mohimin e ushqimit, arsimimit dhe kushteve normale për jetë dhe banim, që menjëherë i privon ata të jetojnë me dinjitet.



Drejtësia – Mohimi i drejtësisë per se ose drejtësisë në një kohë të caktuar, është si p.sh. rasti i të varfërve në shumë shtete, ku nuk kanë qasje në sistemin gjyqësor për aryse të kostos së lartë. Zakonisht, të rinjtë e lagjeve të varfëra, minoritetet etnike, racore dhe fetare, janë të parët të cilët dyshohen për krime që nuk i kanë bërë, ndërsa gratë të cilat kërkojnë ndërhyrjen e policisë në rastet e dhunës familjare, shpërfillen me pretekstin se ato janë çështje private. Shpesh, si rrjedhojë e presionit nga shteti ose nga lobistët e fortë, gjykatat janë vërejtur duke zgjatur zgjedhjen e çështjeve të kompensimit të punëtoëve ose rehabilitmit të personave të zhvendosur, e që të varfërve u kushton me të gjitha të mirat që i kanë.



Organizimi – Nëse varfëria ndërhyn në lirinë e punëtorëve për t’u organizuar me qëllim të përmirësimit të kushteve të tyre të punës, atëherë kemi mohim të së drejtës për t’u organizuar, për të kërkuar pushtet dhe për të rezistuar padrejtësinë.



Pjesëmarrja – Mohimi i së drejtës për pjesëmarrje dhe ndikim në vendimet që prekin jetën, ndodh në raste siç janë p.sh. rritja e interesave politike dhe interesave të kompanive për ngushtimin e hapësirës së qytetarëve për pjesëmarrje efektive në çështjet publike sikurse është ofrimi i shërbimeve themelore. Analfabetizmi dhe mungesa e informatave si rezultat i zhvendosjes së refugjatëve, ua mohon atyre të drejtën për përcaktimin e ardhmërisë së tyre. Shumica e romëve, për shkak të natyrës së tyre migruese, në të shumën e rasteve nuk shënohen në listat e votuesve dhe për këtë arsye fare nuk mund të votojnë.



Dinjiteti njerëzor – Për shembull, në viset rurale, pjesëtarët e kastave, minoriteteve etnike, racore dhe grupeve tjera, që e formojnë pjesën më të madhe të njerëzve të patokë ose pronarëve të parcelave të vogla, janë të detyruar të bëjnë kompromis me dinjitetin e tyre për të fituar paga minimale, që nënkupton se u mohohet e drejta për të jetuar me respekt dhe dinjitet. Fëmijët, në vend se të jenë në shkolla, janë të detyruar për punë eksploatuse siç është reciklimi i mbeturinave, qepja e lëkurës ose agrikultura.